Chương 6

Học thuyết về chủ nghĩa tư bản độc quyền

Câu 1: Phân tích đặc điểm sự tập trung sản xuất và sự hình thành tổ chức độc quyền.

✪Các nguyên nhân dẫn tới sự hình thành các tổ chức độc quyền

• Do sự cạnh tranh tự do, tư bản lớn ngày càng phát triển mạnh, tư bản nhỏ ngày càng làm ăn thua lỗ, phá sản. 
  
• Chỉ còn lại các nhà tư bản lớn cạnh tranh dẫn đến:
  
• Chi phí lớn
  
• Khó phân thắng bại
  
• Rủi ro cao
  
• Tư bản lớn thỏa hiệp, liên minh với nhau tạo nên các tổ chức độc quyền.
  
• Do sự phát triển của khoa học kĩ thuật: nhu cầu ứng dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất cần vốn lớn, nhung thời gian hoàn vốn chậm và rủi ro cao nên từng nhà tư bản cá biệt khó thích ứng và đáp ứng. việc tập trung tư bản, liên minh, liên kết giúp giải quyết vấn đề này. Và đó là tiền đề tạo nên các tổ chức độc quyền
  
• Khủng hoảng kinh tế: khi khủng hoảng kinh tế xảy ra, tất cả mọi mặt của đời sống kinh tế đều bị ảnh hưởng. tư bản nhỏ với khả năng kinh tế kém, dễ dàng bị phá sản. các nhà tư bản lớn, cũng bị ảnh hưởng nặng nề. và để phục hồi sản xuất, họ cần liên minh lại với nhau, tạo ra các tổ chức độc quyền.
  

✪Khái niệm tổ chức độc quyền:

Lenin định nghĩa: tổ chức độc quyền là liên minh các nhà tư bản, nắm giữ phần lớn việc sản xuất cũng như tiêu thụ hàng hóa, khống chế cả về đầu vào và đầu ra, từ đó thu được lợi nhuận độc quyền.

✪Các hình thức tổ chức độc quyền:

• Cartel: tổ chức độcc quyền thấp nhất, sơ khai nhất, các thành viên kí thỏa thuận về sản lượng, thị trường và giá cả. 
  
• Chỉ thống nhất về đầu ra nên liên minh khó bền vững
  
• Syndicate: các thành viên thống nhất với nhau cả về lưu thông. Đầu vào và đầu ra sẽ do ban quản lí chung quản lí
  
• Trust: các thành viên thống nhất với nhau cả về sản xuất và lưu thông. Các thành viên là các cổ đông. 
  
• Consestion : là những tổ chức độc quyền đa ngành thao túng nền kinh tế
  

Về hình thức: cấu trúc phức tạp: Trust+ syndicate

Về kinh tế: kết hợp tư bản công nghiệp và tư bản ngân hàng

Về chính trị: kết hợp giữa tư bản độc quyền và nhà nước tư sản.

✪Biểu hiện mới: xuất hiện hai hình thức mới: 

• Concern và Conclognate : các tập đoàn đa ngành, đa quốc gia, xuyên quốc gia. Trong đó: 
  

- Concern: đa ngành, các ngành có mối liên hệ về kĩ thuật
- Conclognate : Đa ngành nhưng các ngành không hề có mối quan hệ về kĩ thuật với nhau => hạn chế.

Câu 2: Phân tích đặc điểm xuất khẩu tư bản

✪Nguyên nhân :

• Do tình trạng “tư bản thừa” nên nền kinh tế bão hòa, lợi nhuận giảm
  

Cần đầu tư tư bản ra nước ngoài.

• Do lịch sử: vì nhiều nước tư bản có thuộc địa nên cần đầu tư sang thuộc địa.
  

✪Khái niệm xuất khẩu tư bản

Xuất khẩu tư bản là việc đầu tư tư bản ra nước ngoài để sản xuất giá trị thặng dư và thực hiện giá trị thặng dư ở nước ngoài.

✪Các hình thức xuất khẩu tư bản:

• Trực tiếp: đầu tư sản xuất tại nước ngoài FDI
  
• Gián tiếp: đầu cơ chứng khoán, cho vay.
  

✪Biểu hiện mới của xuất khẩu tư bản:

•  Xuất hiện thêm xuất khẩu tư bản giữa các nước đang phát triển do:
  

Khoa học kĩ thuật phát triển dẫn tới sự xuất hiện của một số lĩnh vực mới.

Tránh rào cản về chính sách giữa các chính phủ. 

✪Các nước lớn tăng cường sử dụng xuất khẩu tư bản để chi phối nền kinh tế nước nhỏ và dẫn tới sự chi phối về chính trị, xã hội.

Câu 3: Sự hoạt động của quy luật giá trị và quy luật giá trị thặng dư trong chủ nghĩa tư bản độc quyền.

✪Nội dung quy luật giá trị và quy luật giá trị thặng dư

• Nội dung quy luật giá trị: việc sản xuất và lưu thông hàng hóa phải dựa trên giá trị thị trường. 
  

Trong sản xuất, quy luật giá trị buộc các nhà sản xuất phải làm cho hao phí lao động cá biệt nhỏ hơn hoặc bằng hao phí lao động xã hội.

(hao phí lao động cá biệt = giá trị sản phẩm cá biệt

 Hao phí lao động xã hội = giá trị sản phẩm trên thị trường)

• Nội dung quy luật giá trị thặng dư
  

Trong chủ nghĩa tư bản, việc sản xuất và chiếm đoạt giá trị thặng dư ngày càng tăng lên trên cơ sở bóc lột lao động làm thuê. 

✪Quy luật giá cả độc quyền (thấp khi mua, cao khi bán) là biểu hiện của quy luật giá trị khi các tổ chức độc quyền thao túng thị trường.

✪Quy luật lợi nhuận độc quyền: (mua rẻ bán đắt) là biểu hiện của quy luật giá trị thặng dư trong chủ nghĩa tư bản độc quyền.

Kết luận: mâu thuẫn trong chủ nghĩa tư  bản độc quyền càng ngày càng gay gắt. tư bản độc quyền bóc lột sức lao động của công nhân, chiếm đoạt giá trị thặng dư, bóc lột người tiêu dùng (ép họ phải mua hàng với giá cao hơn giá trị thực tế của nó), bóc lột tư bản nhỏ (khiến họ mất ưu thế cạnh tranh, không bán được hàng dẫn đến thua lỗ và phá sản).

Chương 5	Chương 7+8