Chương 6: 

Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân

1.Xây dựng Nhà nước thể hiện quyền là chủ và làm chủ của nhân dân

-Quan niệm của Hồ Chí Minh về dân chủ

+Dân là chủ: xác định vị thế của dân

+Dân làm chủ: đề cập năng lực và trách nhiệm của dân

Quan niệm đó của Hồ Chí Minh phản ánh đứng nội dung về bản chất về dân chủ. Quyền hành và lực lượng đều thuộc về nhân dân. Xã hội nào bảo đảm cho điều đó được thực thi thì đó là một xã hội thực sự dân chủ

-Dân chủ trong các lĩnh vực của đời sống xã hội

+Dân chủ thể hiện ở việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân

+Dân chủ được thể hiện trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội… Trong đó, dân chủ thể hiện trên lĩnh vực chính trị là quan trọng nhất, được biểu hiện tập trung trong các hoạt động của Nhà nước

+Dân chủ, bình đẳng trong mọi tổ chức quốc tế, là nguyên tắc ứng xử trong các quan hệ quốc tế.

Hồ Chí Minh khẳng định: Nhà nước ta là nhà nước dân chủ, nhà nước của dân do dân vì dân, “Chính quyền của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Nhà nước dân chủ, nhà nước của dân, do dân, vì dân. Cơ sở xã hội của Nhà nước là toàn dân tộc. Nền tảng của Nhà nước là liên minh công nhân, nông dân, lao động trí óc dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân”.

Hiểu một cách tổng quát, quan điểm một nhà nước của dân, do dân, vì dân trong tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm những nội dung sau:

1)Nhà nước của dân

-Mọi quyền lực trong Nhà nước và trong xã họi đều thuộc về nhân dân

-Mọi công việc của Nhà nước do nhân dân quyết định

-Nhân dân có quyền kiểm tra, giám sát hoạt động của Nhà nước

-Trong Nhà nước, dân là chủ và dân làm chủ. Dân được hưởng mọi quyền dân chủ

2)Nhà nước do dân

-Nhà nước đó do dân lập nên. Đại biểu Nhà nước do nhân dân lựa chọn

-Nhà nước đó do dân ủng hộ, giúp đỡ, đóng thuế để Nhà nước chi tiêu, hoạt động

-Nhà nước muốn điều hành quản lý xã hội có hiệu lực, hiệu quả phải dựa vào dân; “Đem tài dân, sức dân, của dân làm lợi cho dân…”

3)Nhà nước vì dân

-Là nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân, không có đặc quyền đặc lợi, thực sự trong sạch, cần kiệm liêm chính. Trong Nhà nước, mọi chủ trương chính sách, mọi quy định của pháp luật, pháp lệnh đều phải xuất phát từ lợi ích của dân

-Phải kết hợp hài hòa cả lợi ích trước mắt và lợi ích lâu dài; cả lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội.

-Trong quan hệ giữa Chính phủ với nhân dân, Hồ Chí Minh xác định: dân là chủ, Chính phủ vừa là đầy tớ, vừa là người lãnh đạo, hướng dẫn nhân dân

2.Quan điểm của Hồ Chí Minh về sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân với tính nhân dân và tính dân tộc của Nhà nước

2.1 Về bản chất giai cấp công nhân của Nhà nước

-Hồ Chí Minh khẳng định: Nhà nước là thành tố cơ bản của hệ thống chính trị. Nhà nước luôn mang bản chất giai cấp. Nhà nước của ta mang bả chất giai cấp công nhân.

-Bản chất giai cấp công nhân của Nhà nước ta thể hiện ở những điểm sau:

+Nhà nước ta do Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo

+Nhà nước ta định hướng đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội

+Nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản của Nhà nước ta là nguyên tắc tập trung dân chủ

2.2 Bản chất giai cấp công nhân thống nhất với tính nhân dân và tính dân tộc của Nhà nước

Sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân của Nhà nước ta với tính nhân dân và tính dân tộc thể hiện ở chỗ:

-Nhà nước dân chủ mới ra đời là kết quản của quá trình đấu tranh lâu dài, gian khổ với sự hy sinh xương máu của nhiều thế hệ trong quá trình dựng nước và giữ nước

-Nhà nước ta bảo vệ lợi ích của nhân dân, lấy lợi ích của dân tộc làm nền tảng. Bởi vì, theo Hồ Chí Minh, lợi ích của nhân dân, lấy lợi ích của dân tộc làm nền tảng. Bởi vì, theo Hồ Chí Minh, lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn thể dân tộc là một và Nhà nước thể hiện ý chí của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn thể dân tộc Việt Nam

-Trong thực tế, Nhà nước ta ngay từ khi mới ra đời đã đứng ra lãnh đạo nhân dân tiến hành các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc; xây dựng một nước Việt Nam hòa bình thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh; góp phần tích cực vào sự phát triển và tiến bộ của thế giới

3. Xây dựng Nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ

3.1 Xây dựng một Nhà nước hợp pháp, hợp hiến

-Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, một nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ, trước hết phải là một nhà nước hợp hiến

-Để xây dựng một nhà nước hợp hiến, ngay sau khi cách mạnh tháng Tám thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt chính phủ lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc laaoj, tuyên bố với quốc dân đồng bào và thế giới về sự khai sinh của Nhà nước Việt Nam mới. Đây là một văn kiện chính trị, mang tính pháp lý đặc biệt. Tiếp đó, Chính phủ lâm thời đã tổ chức tổng tuyển cử bầu ra Quốc hội mới của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tháng 3/1946 soạn thảo và ban hành Hiến pháp mới.

3.2 Hoạt động quản lý Nhà nước bằng Hiến pháp, pháp luật và chú trọng đưa pháp luật vào cuộc sống

-Một nhà nước pháp quyền có hiệu lực mạnh mẽ là nhà nước quản lý đất nước bằng pháp luật và làm cho pháp luật có hiệu lực trong thực tế

-Trong Nhà nước, dân chủ và pháp luật phải luôn luôn đi đôi với nhau đảm bảo cho chính quyền trở nên mạnh mẽ

-Là người sáng lập ra Nhà nước dân chủ mới, Hồ Chí Minh cũng là người có công lớn nhất trong sự nghiệp lập hiến và lập pháp

4. Xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả

4.1 Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ đức và tài

-Theo Hồ Chí Minh, để tiến tới một Nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ phải nhanh chóng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, viên chức nhà nước có trình độ văn hóa, am hiểu pháp luật, thành tạo nghiệp vụ hành chính, chuyên môn và nhất là phải có đạo đức cần kiệm liêm chính, chí công vô tư.

-Hồ Chí Minh nêu lên năm yêu cầu về xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức:

+Tuyệt đối trung thành với cách mạng

+Hăng hái, thành thạo công việc, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ.

+Phải có mối liên hệ mật thiết với nhân dân

+Cán bộ, công chức phải là những người dám phụ trahcs, dám quyết đoán, dám chịu trách nhiệm, nhất là trong những tình huống khó khăn, “Thắng không kiêu, bại không nản”.

+Phải thường xuyên tự phê bình và phê bình, luôn luôn có ý thức và hành động vì sự lớn mạnh, trong sạch của Nhà nước

4.2 Đề phòng và khắc phục những tiêu cực trong hoạt động của Nhà nước

Kiên quyết chống ba thứ “giặc nội xâm”:

-Đặc quyền, đặc lợi

-Tham ô,lãng phí, quan liêu.

-Dung túng, chia rẽ, kiêu ngạo

4.3 Tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật đi đôi với đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng

-Xây dựng đồng bộ hệ thống luật pháp, kết hợp với đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục luật pháp trong nhân dân. Kết hợp giáo dục đạo đức và thực thi luật pháp trong thực tế trị nước

-Hồ Chí Minh đề cao phép nước; “nhân trị” đi đôi với “Pháp trị”

5. Kết luận

5.1 Nhà nước bảo đảm quyền làm chủ thật sự của nhân dân

-Phải chú trọng đảm bảo và phát huy dân chủ thật sự của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã họi.

-Phát huy dân chủ kết hợp tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Đây là việc làm có ý nghĩa quan trọng nhất.

5.2 Kiện toàn bộ máy hành chính Nhà nước

-Kiện toàn bộ máy hành chính Nhà nước, đảm bảo một nền hành chính dân chủ, trong sạch, phục vụ đắc lực cho nhân dân, giữ vững trật tự kỷ cương xã hội theo pháp luật.

-Phải cải cách hành chính. Biện pháp:

+Cải cách thủ tục hành chính, ban hành và hoàn thiện chế độ công vụ

+Đề cao trách nhiệm trong việc giải quyết các thủ tục khiếu kiện của nhân dân

+Sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức theo đúng chức danh, tiêu chuẩn, xử lý nghiêm minh những người vi phạm pháp luật

5.3 Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước

Trong giai đoạn hiện nay, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước thể hiện ở những nội dung sau:

-Lãnh đạo Nhà nước thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng

-Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước: Lãnh đạo bằng đường lối, tổ chức, bộ máy của Đảng trong cơ quan Nhà nướ; bằng vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ Đảng viên; bằng công tác kiểm tra

Chương 5

Chương 7